۱۳ فروردین (۲ آورریل)، روز جهانی آگاه سازی در مورد اُتیسم است. اختلال طیف اُتیسم (ASD) یکی از اختلالات عصبی تکاملی (Neurodevelopmental) است که شیوع بالایی در جوامع مختلف دارد.
طبق آمار ارایه شده از طرف مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های ایالت متحده (CDC)، از هر ۴۲ پسر و از هر ۱۸۹ دختر یکی مبتلا به اختلال طیف اُتیسم است. شیوع کلی این اختلال در کودکان، فارغ از جنسیت، ۱ نفر در هر ۶۸ کودک است. آمار گویاست که خطر بروز این اختلال در پسرها تا ۵ برابر بیش از دخترها است.
شیوع حیرت آور این اختلال (نزدیک به ۲% کودکان) و عدم اطلاع کافی و به روز افراد جامعه و حتی متخصصین بهداشتی و درمانی از این اختلال ضرورت وجود چنین روزی را در تقویم جهانی مشخص می کند.
در مورد این اختلال باورهای غلط بسیاری وجود دارد. یکی از باورهای غلط که حتی گاهی از طرف دانشجویان پزشکی بیان می شود آن است که افراد مبتلا به اُتیسم افراد نابغه ای هستند. واقعیت آن است که درصد بالایی (تا ۴۰%) از افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم همزمان مبتلا به ناتوانی ذهنی (IQ<70) هستند و سایر مبتلایان نیز از نقایص متعدد در حوزه های مختلف ارتباط و تعاملات اجتماعی، تکلم، و رفتارها و علایق تکراری و محدود رنج می برند و افسانه نابغه بودن این افراد تنها محدود به درصد بسیار ناچیزی از افراد مبتلا است که در بعضی از حوزه های شناختی و ذهنی توانایی های خاص و قابل توجهی (با نام هوش جزیره ای) از خود نشان می دهند.
نکته مهم در این اختلال تشخیص و اقدامات توانبخشی و درمانی زودهنگام است، چرا که مداخلات زودهنگام باعث بهبود پروگنوز (پیش آگهی) می شود.
در این مجال ۱۳ علامت خطر (Red Flags) این اختلال در شیرخواران و نوپایان یادآوری می شود:
۱-شیرخواری که تا ۶ ماهگی لبخند قابل توجه یا سایر هیجانات شاد و گرم را نشان ندهد.
۲- شیرخواری که تا ۹ ماهگی واکنش متقابل به صدا، لبخند و سایر هیجانات مشهود در چهره نشان ندهد.
۳- شیرخواری که تا ۱۲ ماهگی Babbling (غان و غون) ندارد.
۴- شیرخواری که تا ۱۲ ماهگی به چیزی اشاره نکند.
۵- شیرخواری که تا ۱۲ ماهگی اشیاء را به مراقب خود نشان ندهد.
۶- شیرخواری که تا ۱۲ ماهگی اشاره مراقب با انگشت را دنبال نمی کند.
۷- شیرخواری که تا ۱۲ ماهگی سایر ژست های بدنی (غیر از اشاره کردن و نشان دادن) را نداشته باشد (مانند باز کردن بازوها برای در آغوش رفتن، تکان دادن دست ها)
۸- شیرخواری که تا ۱۲ ماهگی، هنوز ارتباط چشمی مناسبی برقرار نمی کند.
۹- شیرخواری که تا ۱۲ ماهگی رفتار یا صدای سایر افراد را تقلید نمی کند (به هم زدن دست ها، طبل زدن).
۱۰- شیرخواری که تا ۱۲ ماهگی به نام بردن اسمش هیچ واکنشی نشان ندهد.
۱۱- شیرخواری که تا ۱۶ ماهگی هیچ کلمه ای نگوید.
۱۲- نوپایی که تا ۲۴ ماهگی عبارات دو کلمه ای معنادار (که نبایستی تقلیدی و تکرارشونده باشد) بیان نکند.
۱۳- از دست دادن زیربناهای تکاملی کسب شده (Babbling، صحبت کردن و مهارت های اجتماعی) در هر سنی (به ویژه در فاصله ۱۸ تا ۲۴ ماهگی) .
در صورت وجود هر یک از این علایم خطر لازم است کودک تحت بررسی های غربالگری قرار گیرد.
دکتر مهدی معینی (فوق تخصص روان پزشکی کودک و نوجوان)
