شاید شما که در حال خواندن این نوشته هستید فرزندتان یا فرزند یکی از دوستان یا نزدیکان تان با تجویز پزشک داروی
ریتالین مصرف می کند. اگر اینگونه است احتمالا مطالب نگران کننده و ترسناکی در مورد این مصرف این دارو شنیده اید، از جمله اینکه «این دارو سم است» «اعتیاد آوره» «به مغز آسیب می زنه» «به روده ها آسیب می زنه» «باعث بلوغ زودرس می شه» «باعث نازایی می شه» «بچه فلانی استفاده کرد الان معتاد شده» «هوش بچه رو کم می کنه» «ریتالین همان شیشه است»و غیره.
وقتی در مطب از این پدر و مادر های نگران می پرسم چه کسی این عوارض را در مورد ریتالین به شما گفته جواب های متنوعی داده می شود: «در اینترنت خواندیم» «معلم یا ناظم مدرسه گفته» «مشاور یا روانشناس گفته» «در رادیو و تلویزیون گفتند» «همسایه ما که بچه اش ریتالین می خورده گفته» و جواب های متنوع دیگر.
اما آیا واقعا این دارو چنین عوارض خطرناک و وحشتناکی دارد؟! آیا عده ای دانشمند و داروساز در آزمایشگاه های پیشرفته دارویی، مدت ها وقت صرف کرده و دارویی ساخته اند که افرادی که این دارو را مصرف کنند از زندگی ساقط کنند؟!
اغلب در جواب کسانی که این نگرانی ها را شنیده و در مطب به من منتقل می کنند می گویم «مثلا اگر من در مورد موتور هواپیما اظهار نظر کنم آیا نظر من را می پذیرید؟» که اغلب جواب می دهند «نه، نمی پذیریم » و جواب من این است که «پس چطور نظر افراد غیر متخصص را در خصوص این دارو می پذیرید؟ »
اما داستان این همه نسبت های غیر واقعی که به این دارو داده می شود چیست؟
دلایل متعددی را می توان برای اظهار نظرهای غیر واقعی و باورهای غلط در مورد داروی ریتالین بیان کرد
اول آنکه متاسفانه یکی از صفات ناپسند برخی از ما ایرانی ها آن است که خود را در همه امور صاحب نظر می دانیم و در هر موضوعی ورود کرده و اظهار نظر می کنیم! و به جای آنکه بگویم تخصصی در این زمینه ندارم و نظری هم ندارم به راحتی اطلاعات غلط به دیگران می دهیم و تصور می کنیم با نظرات خود به دیگران کمک کرده ایم!
دوم آنکه سؤ برداشت هایی در مورد عوارض ریتالین وجود دارد که منجر به تشدید نگرانی والدین می شود. همواره در زمان تجویز این دارو به والدین توضیح داده می شود که ریتالین یک دارو است و مانند تمام داروهای دیگر عوارضی دارد. ولی این عوارض در صورتی که کودک مشکل جسمی خاصی نداشته باشد عوارض خطرناک و تهدید کننده حیات نیست. همانگونه که اگر به بروشور دارویی مانند استامینوفن دقت کرده باشید تعداد زیادی عارضه برای این داروی پر مصرف ذکر شده است (که اکثرا هم در افراد مصرف کننده این دارو مشاهده نمی شود)، عوارض معمول ریتالین هم ممکن است کم یا زیاد در کودکان مشاهده شود. عارضه ای مانند کم اشتهایی در بیشتر کودکان مصرف کننده ریتالین مشاهده می شود و اغلب تا زمانیکه مصرف دارو ادامه داشته باشد مشاهده می شود و عارضه ای مانند دل درد با احتمال کمتری مشاهده می شود و با ادامه مصرف معمولا این عارضه از بین می رود.
سوم آنکه بر اساس تجربه چندین ساله خود در حوزه سلامت روان کودک، درست است که بیشتراظهار نظر ها در مورد این دارو سهوی و در اثر ناآگاهی است ولی متاسفانه برخی اظهار نظرها کاملا مغرضانه و در جهت حفظ منافع شخصی است.
در ادامه به بررسی باورهای غلط در مورد ریتالین می پردازیم:
باور غلط: «ریتالین سم است»
واقعیت: ریتالین اثرات مثبت و عوارضی دارد که مانند تمام داروهای تایید شده بایستی عارضه خطرناک یا تهدید کننده حیات نداشته باشد و اثرات مثبت آن به طور واضح بیشتر از عوارض آن باشد و در غیر اینصورت هیچ دارویی جهت مصرف در انسان تایید نخواهد شد.
باور غلط: «ریتالین اعتیاد آور است»
واقعیت: بدن انسان ممکن است به هر ماده ای (حتی مصرف خودسرانه و بلند مدت داروهای معمولی مثل بروفن) وابسته شود. ریتالین در صورتی که توسط پزشک متخصص تجویز و زیر نظر او مصرف شود هیچگاه سبب اعتیاد و وابستگی نمی شود. اما مصرف خودسر این دارو (که در نوجوانان شایع است) با احتمال بالایی سبب وابستگی می شود. به این نکته ظریف نیز توجه داشته باشید که این دارو اغلب برای کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی کم تمرکزی تجویز می شود. یکی از خصوصیات افراد مبتلا به این مشکل تنوع طلبی و آزمودن چیزهای جدید و نو است. به طور طبیعی این خصوصیت باعث می شود این افراد در دوران نوجوانی و جوانی بیشتر از سایر افراد احتمال رفتن به سمت مصرف مواد را داشته باشند و لی جالب است که بدانیم مصرف ریتالین تحت نظر پزشک در این افراد نه تنها سبب اعتیاد نمی شود بلکه با کنترل بیماری سبب کاهش احتمال اعتیاد می شود.
باور غلط: «ریتالین به مغز آسیب می زند»
واقعیت: ریتالین در صورتی که بجا و توسط پزشک متخصص تجویز شود نه تنها اثرات منفی بر روی مغز و سیستم عصبی ندارد بلکه مطالعات نشان داده اند در کودکان بیش فعال و کم تمرکز سبب رشد بیشتر مغز می شود.
باور غلط: «ریتالین به روده ها آسیب می زند»
واقعیت: مصرف ریتالین به ویژه در ابتدا ممکن است با عوارض گوارشی از جمله دل درد همراه باشد که با کاهش دوز دارو زیر نظر پزشک و ادامه درمان به احتمال زیاد برطرف می شود. این علامت به هیچ عنوان به معنی تاثیر مخرب ریتالین بر روی سیستم گوارشی نیست.
باور غلط: «ریتالین باعث بلوغ زودرس می شود»
واقعیت: ریتالین هیچ تاثیری بر فرآیند و سیر بلوغ ندارد
باور غلط: «ریتالین باعث نازایی می شود»
واقعیت: ریتالین هیچ تاثیری بر روی سیستم تولید مثل ندارد.
باور غلط:«ریتالین هوش را کم می کند»
واقعیت: ریتالین هیچ تاثیری (چه کاهشی و چه افزایشی) بر روی هوش ندارد و تنها سبب می شود با بهبود تمرکز، کودک مبتلا به نقص تمرکز و بیش فعالی بتواند از ظرفیت هوشی خود به طور کامل استفاده کند. اما به این نکته توجه کنید که کودکان دچار مشکل بیش فعالی و نقص تمرکز به دلیل آنکه نمی توانند بر روی کار خود متمرکز شوند اصطلاحا حواس شان به هم جا است و این نقص را بسیاری از والدین دلیل بر هوش بالای کودک خود می دانند! و بعد از آنکه این کودکان تحت نظر پزشک ریتالین دریافت می کنند با بهبود توجه و متمرکز شدن بر روی کار خود، از توجه غیر ضروری به محیط اطراف اجتناب می کنند که در این حالت ممکن است این طور برداشت شود که کودک مثل قبل اصطلاحا تیز و فرز نیست و هوشش کم شده است! در صورتی که این یک اتفاق مثبت و یک نتیجه مطلوب درمانی است.
باور غلط: «ریتالین همان شیشه است»
واقعیت: این درست است که ریتالین از نظر ساختار مولکولی به مت آمفتامین یا شیشه شبیه است اما این به معنای یکسان بودن این دو ماده نیست. مولکول آب (H2O) و مولکول آب اکسیژنه (H2O2) نیز با وجود شباهت بسیار ساختمانی دو ماده کاملا متفاوت هستند.
در پایان لازم است به این نکته اشاره شود که اینترنت یک فضای کاملا آزاد است که هر کسی می تواند هر محتوایی را داخل آن قرار دهد. صرف وجود مطلبی در صفحات اینترنتی یا فضای مجازی به معنای صحیح بودن آن نیست. در صورتی که از منابع اینترنتی برای کسب اطلاعات استفاده می کنید از تخصصی و معتبر بودن سایت مورد نظر و اعتبار نویسنده آن مطلب اطمینان حاصل کنید.
