به نام خدا
پدر و مادرها تمایل دارند فرزندان شان به بهترین شکل رشد و پرورش یابند و افرادی مفید برای خود، خانواده و جامعه باشند و در این راه اغلب از هیچ کوششی دریغ نمی کنند. وقتی با والدین در مورد روش های صحیح پرورش و تربیت فرزند صحبت می کنیم اغلب آنها اطلاعات چندانی در این خصوص ندارند و تصور می کنند اگر امکانات مالی مناسبی برای فرزندان شان فراهم کنند کافی است و بایستی آنها رفتار و کردار خوبی داشته باشند و اصطلاحا با تربیت شوند! برای گروهی دیگر از والدین حتی واژه “فرزندپروری” واژه ای جدید و نو است و هیچ برداشت یا شناختی از مسؤلیت پرورشی که در قبال فرزندان شان بر عهده آنهاست ندارند. لذا بایستی سعی کرد با آموزش های عمومی “فرهنگ فرزندپروری” را در جامعه ایرانی ارتقا داد تا شاهد حضور فرزندانی رشد یافته تر در خانواده و جامعه خود باشیم.
فرزندپروری فرآیندی کوتاه مدت و محدود به دوره خاصی نیست، بلکه از زمان تصمیم برای فرزندآوری شروع شده و تا دوران بزرگسالی (جوانی) و جدا شدن فرزند از محیط خانواده ادامه می یابد.
قبل از ورود به بحث بایستی چند اصل زیربنایی فرزندپروری را بدانیم. در واقع بدون رعایت این اصول، تلاش برای پرورش فرزندانی نیک اغلب بی نتیجه خواهد بود.
اصل اول: فرزند پروری یک “مهارت” است و مانند بسیاری از مهارت های دیگر علاوه بر ضروری بودن کسب اطلاعات و مطالعه در مورد آن، به تمرین و ممارست فراوان جهت هرچه ماهرتر شدن شخص در آن نیاز است و به اصطلاح هیچ پدر و مادری صرفا با خواندن مطالب مرتبط والد خوبی نخواهد شد بلکه نیاز به تمرین های مکرر و مداوم است.
اصل دوم: فرزند پروری فرآیندی زمان بر است. درست است که درمورد بعضی از رفتارها به سرعت می توان با اقدامات مناسبی نتیجه دلخواه و مطلوب (اغلب موقت) گرفت اما برای بیشتر رفتارها و همچنین ادامه رفتارهای مناسب در فرزندان مان نیاز است با صبر و حوصله و بدون احساس خستگی و ناکامی روش های فرزندپروری را ادامه دهیم و نامید نشویم.
اصل سوم: پدر و مادر بایستی تسلط کامل و کافی بر هیجانات و رفتارهای خود داشته باشند و احیانا بدرفتاری کودک سبب بروز هیجانات و رفتارهای نامناسب (پرخاشگری) در آنها نشود. در صورت بروز این موارد کودک برنده است و روش های فرزند پروری به نتیجه نخواهد رسید.
اصل چهارم: قرار نیست پدر یا مادر همه چیز را در مورد فرزندپروری بدانند ولی لازم است اگر در مواجه با رفتار خاصی از کودک نمی دانند چه واکنش مناسبی داشته باشند حتما از متخصص مربوط راهنمایی دریافت کنند.
اصل پنجم: لازم است والدین، خود از سلامت ذهنی و روانی مطلوبی برخوردار باشند تا روش های به کار گرفته شده توسط آنها در پرورش فرزندان مفید و تاثیرگذار باشد.
اصل ششم: هماهنگی بین پدر و مادر در اجرای روش های مناسب فرزند پروری بسیار مهم و ضروری است. اینکه در برخورد با یک رفتار کودک مادر یک روش و پدر روش دیگری را بکار گیرد بسیار مضر و آسیب زا است.
اصل هفتم: اغلب روش های فرزندپروری استثنابردار نیستند و تقریبا در تمامی زمان ها و موقعیت ها بایستی قاطع و یکسان اجرا شوند.
اصل هشتم: برای اجرای روش های فرزند پروری نیاز به یک محیط امن و پر مهر و محبت است. خانواده های پر تنش و خانه هایی که کودک در آنجا احساس راحتی و امنیت نکند و کودک این حس را نداشته باشد که برای پدر و مادر دوست داشتنی و خواستنی است مکان های مناسبی برای پرورش فرزندان نیستند و تلاش ها برای فرزند پروری اغلب به شکست می رسد.
اصل نهم: گاهی علیرغم تلاش فراوان و مستمر در اجرای روش های فرزندپروری به نتیجه مطلوب نمی رسیم. در این مواقع ممکن است کودک دچار مشکلات رفتاری خاصی (مانند بیش فعالی و کم تمرکزی، لجبازی و نافرمانی مقابله ای و…) باشد که ضروری است پیش از ادامه روش های فرزندپروری کودک مان تحت نظر متخصص مربوط قرار گیرد.
اصل دهم: هیچگاه و هیچگاه فرزندتان را با هیچکس (برادر، خواهر، مادر، پدر، دوست، همبازی و…) مقایسه نکنید. هر کودکی منحصر به فردترین موجود دنیاست و هر فرزندی ممکن است توانایی ها، قابلیت ها و محدویت های خاص خود را داشته باشد.
در بحث فرزندپروری در کودکان کم سن و سال از ابزاری به نام “رفتار ” استفاده می کنیم. اما رفتار چیست؟ هر عمل قابل درک و مشاهده توسط حواس پنجگانه انسان رفتار نامیده می شود. مثلا بازی کردن با اسباب بازی یا پرتاب کردن آنها که قابل مشاهده با چشم ها است نوعی رفتار است. آرام صحبت کردن یا جیغ و داد کردن که قابل شنیدن توسط گوش ها است باز نوعی رفتار است.
بسیار مشاهده می شود که والدین برای تغییر رفتار و کردار فرزندان خود از روش نصحیت کردن، پند و اندرز دادن و خواهش و تمنا کردن استفاده می کنند. باید به خاطر داشت که این روش ها به ویژه در کودکان کم سن و سال که هنوز نوع خاصی از تفکر و استدال (که برای درک این مفاهیم لازم است) شکل نگرفته است کارآیی ندارد.
برای تغییر رفتار و اصطلاحا فرزندپروری در کودکان کم سن و سال بهترین روش استفاده از ابزار “رفتار” است. والدین باید یاد بگیرند که چگونه می توانند رفتارهای مثبت و مناسب کودک خود را افزایش دهند، رفتارهای بد و نامناسب او را کم و حدف و آنها را با رفتارهای مناسب جدید جایگزین کنند.
